Rubiks cube onderdeel van Nederlandse rechtsstrijd

Wat was er aan de hand?

De Hongaar Rubik heeft in 1974 de Rubiks kubus ontworpen. Deze kubus is, zoals is te zien op de afbeelding, een driedimensionaal logicaspel. De Rubiks kubus is sindsdien uitgegroeid tot een wereldwijde bestseller. Bovendien pronkt hij als iconisch ontwerp in de collectie van het Museum of Modern Art in New York.

Beckx is een (o.m.) in Nederland gevestigde speelgoedhandelaar. Zij biedt op de Nederlandse markt onder meer de op de afbeelding weergegeven varianten op de Rubiks kubus aan onder de naam ‘Magic Cube’ en de Keychain Magic Cube

Rubik vindt dat Beckx met de verkoop van voornoemde varianten inbreuk maakt op zijn auteursrechten.

Na een lange voorgeschiedenis van procedures, boog de rechtbank Midden-Nederland zich over deze kwestie. De rechtbank oordeelde – kort gezegd – dat de Rubiks kubus voor auteursrechtelijke bescherming in aanmerking komt en dat Beckx daarop inbreuk maakt. Tegen onder meer dit oordeel zijn partijen in hoger beroep gegaan.

Hoger beroep

In hoger beroep komt het Hof Arnhem-Leeuwarden (13 juli 2021, ECLI:NL:GHARL:2021:6712) in grote lijnen tot dezelfde conclusie als de rechtbank. Om voor auteursrechtelijke bescherming in aanmerking te komen, moet de Rubiks kubus aan een aantal vereisten voldoen. Zo dient deze onder meer het resultaat te zijn van door Rubik gemaakte creatieve keuzes. Dat betekent dat zuiver technisch bepaalde elementen van een werk in principe niet door het auteursrecht kunnen worden beschermd. Als iets noodzakelijk is om een bepaald technisch effect te verkrijgen, en binnen die techniek geen creatieve keuzes gemaakt kunnen worden, kan er geen sprake zijn van het auteursrechtelijk relevante criterium ‘persoonlijk stempel van de maker’. In deze kwestie werd daarom onder meer de vraag gesteld of de Rubiks kubus niet voornamelijk technisch bepaalde elementen heeft, die aldus niet voor auteursrechtelijke bescherming in aanmerking komen.

Het Hof oordeelt dat de meeste vormgevingskeuzes van de kubus in hoge mate technisch en functioneel bepaald zijn. Het gaat daarbij onder meer om vormgevingskeuzes ten aanzien van de hoofdvorm van de kubus, de samenstelling van 3x3x3 kleinere individuele blokjes, de draaibaarheid van de kubus. De kubus an sich wordt daarom niet door het auteursrecht beschermd.

Maar, zegt het Hof, dat neemt niet weg dat Rubik wél bepaalde creatieve keuzes heeft gemaakt ten aanzien van de specifieke vorm, zwarte kleur en dikte van de grid (de contrasterende rand tussen de individuele blokjes) in combinatie met de zes opvallende, specifieke kleuren voor de egale vlakken op de zijkanten. Deze specifieke combinatie van creatieve elementen van de Rubiks kubus wordt daarom wel door het auteursrecht beschermd.

Vervolgens is het de vraag of de kubussen van Beckx inbreuk maken op het auteursrecht van Rubik. Het hof oordeelt dat de kubussen van Beckx dezelfde totaalindruk wekken als de kubus van Rubik. Met andere woorden: deze lijken teveel op de Rubiks kubus. Dat Beckx bij haar kubussen gebruik maakt van een iets andere kleurstelling, maakt dit volgens het Hof niet anders.

De kubussen van Beckx maken dan ook inbreuk op het auteursrecht van Rubik. Dat betekent onder meer dat Beckx haar kubussen niet meer mag verkopen, de voorraad dient te vernietigen en aan Rubik een nader te bepalen schadevergoeding dient te betalen.

Kortom

Alhoewel de fysieke kubus an sich niet door het auteursrecht wordt beschermd, zijn de specifieke elementen (zoals kleuren) en de combinatie daarvan dat wel. De auteursrechtelijke bescherming beperkt zich tot de vorm, de kleur en de dikte van grid in combinatie met de gekozen kleuren. De kubus an sich zou derhalve wel door derden op de markt mogen worden verhandeld, mits daarin voldoende afwijkende creatieve keuzes zijn gemaakt. Let op: het enkele wijzigen van een kleur is volgens het Hof onvoldoende.