Linktaks

Artikel 15 beschermt uitgevers van perspublicaties, zoals kranten en nieuwswebsites, tegen het online gebruik van hun publicaties door aanbieders van diensten van de informatiemaatschappij. Aanbieders van diensten van de informatiemaatschappij zijn bijvoorbeeld online platforms zoals Facebook en Google, maar ook kleinere organisaties kunnen onder deze definitie vallen. Kort gezegd geeft artikel 15 uitgevers het uitsluitende recht om hun publicaties te reproduceren en beschikbaar te stellen voor het publiek. Zij kunnen aanbieders van diensten van de informatiemaatschappij dus verbieden deze publicaties online te gebruiken, of hen dit juist – tegen een vergoeding – toestaan. Online dienstverleners zullen dus moeten gaan betalen voor het gebruik van nieuwsberichten op hun platform. Het artikel wordt daarom ook wel de ‘linktaks’ genoemd.

De linktaks is bedoeld om aanbieders van diensten van de informatiemaatschappij te verplichten de inkomsten die zij verkrijgen door het gebruik van perspublicaties van anderen, te delen met de uitgevers, en via hen, met de auteurs.

Overigens is de linktaks niet van toepassing op het enkel plaatsen van hyperlinks (linkjes die naar de bron verwijzen) of op het gebruik van losse woorden of zeer korte fragmenten van een perspublicatie. Wat onder zeer korte fragmenten verstaan moet worden, is vooralsnog onduidelijk maar zal waarschijnlijk per geval verschillen.

Daarnaast geldt de linktaks ook niet voor particulier of niet-commercieel gebruik van perspublicaties door individuele gebruikers. De rechten van artikel 15 vervallen bovendien na twee jaar na de publicatie. Vanaf dan hoeven aanbieders van diensten van de informatiemaatschappij dus ook geen vergoeding meer te betalen voor het online gebruik van de publicaties.

De linktaks heeft mogelijk verregaande consequenties voor dienstenaanbieders. Facebook en Google zijn evidente voorbeelden, maar ook kleinere partijen kunnen er mee te maken krijgen. De linktaks-bepaling kan onder omstandigheden bijvoorbeeld ook ingeroepen worden tegen partijen die nieuwsberichten verzamelen en dit nieuws via een nieuwsbrief (al dan niet tegen vergoeding) delen met hun abonnees.

Uploadfilter

Op grond van artikel 17 van de richtlijn moeten aanbieders van een online dienst voor het delen van content, zoals Youtube en Instagram, toestemming krijgen van de rechthebbenden om auteursrechtelijk beschermde werken of andere beschermde materialen die door gebruikers zijn geüpload toegankelijk te mogen maken voor het publiek. Wanneer gebruikers beschermde werken of materialen uploaden zullen deze dienstverleners dus licenties af moeten sluiten met de rechthebbenden om de werken of materialen toegankelijk te mogen maken. Zo niet, dan zijn zij mogelijk aansprakelijk voor auteursrechtinbreuk.

Critici zijn bang dat dit ertoe gaat leiden dat dienstverleners alle uploads vooraf zullen gaan controleren, filteren en eventueel zelfs blokkeren. Vandaar dat dit artikel ook wel de term ‘uploadfilter’ krijgt. Volgens artikel 17 leidt toepassing van het artikel echter niet tot een algemene toezichtsverplichting en mogen werken die geen inbreuk maken op andermans rechten niet worden geweerd. Ook moet het mogelijk blijven citaten, kritiek, recensies, karikatuur, parodie of pastiche te uploaden. Er moet tot slot een doeltreffend en snel klachten- en beroepsmechanisme beschikbaar zijn voor gebruikers die het niet eens zijn met het deactiveren van de toegang tot of het verwijderen van de door hen geüploade werken of andere materialen.

Tekst- en datamining

Nieuwe digitale technologieën maken nieuwe soorten van gebruik van content mogelijk, waaronder tekst- en datamining. Tekst- en datamining is een geautomatiseerde computeranalysetechniek waarmee tekst en gegevens in digitale vorm (zoals beeld en geluid) ontleed kunnen worden. Hierdoor kunnen grote hoeveelheden informatie worden verwerkt om zo nieuwe informatie te creëren, zoals patronen, trends en onderlinge verbanden. Dit is van belang voor onderzoek, innovatie, opleiding en behoud van cultureel erfgoed. Tekst- en datamining kan echter handelingen inhouden die onder het auteursrecht en/of het databankenrecht vallen. Denk bijvoorbeeld aan het reproduceren van werken of andere materialen, of aan het opvragen van content uit databanken. Indien er geen uitzondering of beperking van toepassing is, is voor die handelingen toestemming van de rechthebbende vereist.

In de auteursrechtrichtlijn is in artikel 3 echter een (dwingendrechtelijke) uitzondering opgenomen. Op grond van dit artikel mogen onderzoeksorganisaties en instellingen voor cultureel erfgoed – zonder toestemming van de rechthebbende – reproducties maken en opvragingen verrichten ten behoeve van tekst- en datamining met het oog op wetenschappelijk onderzoek. Dit geldt enkel voor tekst- en datamining op werken of materialen waartoe zij rechtmatige toegang hebben (bijv. op basis van open-accessbeleid of een licentie). Daarnaast mogen zij kopieën van werken of andere materialen die in dit kader worden gemaakt, bewaren voor doeleinden in verband met wetenschappelijk onderzoek (bijv. ter verificatie van de onderzoeksresultaten).

In artikel 4 is daarnaast een dwingendrechtelijke uitzondering opgenomen op grond waarvan ook anderen dan onderzoeksorganisaties en instellingen voor cultureel erfgoed reproducties mogen maken en opvragingen mogen verrichten met het oog op tekst- en datamining op rechtmatig toegankelijke werken en andere materialen. Deze uitzondering geldt echter alleen voor zover door de rechthebbende geen voorbehoud is gemaakt met betrekking tot dergelijk gebruik. De reproducties en opvragingen mogen op grond van deze uitzondering worden bewaard zolang dit nodig is voor de tekst- en datamining.

Op de gevallen genoemd in artikel 3 en 4 is het eerder besproken uitgeversrecht ex artikel 15 (linktaks) ook niet van toepassing. Er hoeft in de genoemde gevallen dus geen toestemming te worden gevraagd of vergoeding te worden betaald aan de uitgever voor tekst- en datamining op een (rechtmatig toegankelijke) perspublicatie.

Omzetting

De auteursrechtrichtlijn is reeds aangenomen, maar moet nog worden omgezet naar Nederlands recht. Dit moet uiterlijk op 7 juni 2021 gebeurd zijn. De regering heeft het wetsvoorstel en Memorie van Toelichting (de toelichting op de bepalingen en wijzigingen) al ter consultatie aangeboden. Geïnteresseerden konden op het wetsvoorstel en de toelichting reageren. De consultatieronde is inmiddels gesloten.

Bent u benieuwd naar de ontwikkelingen? Wij houden u op de hoogte via onze nieuwsbrief!