Wams

Elke gemeente heeft een loket waar inwoners heen kunnen voor hulp bij problemen, bijvoorbeeld op het gebied van schulden of zorg (Sociaal Loket). Soms is er sprake van meerdere problemen binnen hetzelfde huishouden. Dit wordt ook wel meervoudige problematiek genoemd.

De gemeente heeft de taak om haar inwoners daarmee te helpen. Deze taak vloeit voort uit wetten zoals de Wet maatschappelijke ondersteuning 2015 (Wmo 2015), de Jeugdwet, de Participatiewet, en de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening. De Wams wordt nu toegevoegd aan deze wetten.

De Wams is bedoeld om gemeenten en andere organisaties te helpen bij het ondersteunen van inwoners als het gaat om meervoudige problematiek. Huishoudens met meervoudige problematiek moeten vaak vanuit verschillende wetten (bijv. de Jeugdwet en de Participatiewet) worden ondersteund. Bij meervoudige problematiek is een gecoördineerde, integrale aanpak vaak noodzakelijk, waardoor de kans bij meervoudige problematiek groot is dat de gemeente de persoonsgegevens van de inwoner met anderen moet delen om goede hulp te kunnen bieden. De Wams wil deze gegevenswisseling mogelijk maken.

Waarom is de Wams voorgesteld?

De centrale overheid heeft in 2015 meer bevoegdheden en taken aan gemeenten gegeven (decentralisatie). Een van de taken was dat zij maatwerk moeten leveren aan de inwoners van de gemeente.

In de praktijk blijkt dat gemeenten op beperkingen stuiten bij het uitvoeren van hun taken. Eén van die beperkingen is dat er geen (wettelijke) grondslag bestaat voor het verwerken en uitwisselen van persoonsgegevens, tussen de verschillende betrokken instanties bij meervoudige problematiek.

Die beperking werd ook beschreven in een rapport van de Autoriteit Persoonsgegevens (Rapport (autoriteitpersoonsgegevens.nl)). Daarin stond dat de Wmo 2015 geen wettelijke taak voor de gemeenten bevatte om voor individuele burgers een integrale aanpak te kunnen realiseren. Gemeenten hadden gehoopt dat ze gegevens zouden kunnen verwerken door middel van toestemming, alleen bleek dat niet mogelijk. Toestemming moet namelijk vrijwillig, ondubbelzinnig, geïnformeerd en specifiek zijn, aldus de AVG en vaste rechtspraak van het Europese Hof van Justitie. Voor een gemeente is het verwerken van persoonsgegevens op de grondslag toestemming vrijwel niet mogelijk, aangezien een inwoner vaak niet in vrijheid toestemming kan geven. De inwoners zijn immers vaak afhankelijk van de hulp.

Als reactie op het rapport werd besloten om de Wams te creëren. De Wams pakt verschillende knelpunten aan, waaronder de gegevensverwerking. Het streven is dat de Wams per 1 januari 2024 in werking treedt.

De Wams en de AVG

Meervoudige problematiek kan leiden tot het verwerken van grote hoeveelheden persoonsgegevens van verschillende aard. Daar kunnen bijvoorbeeld ook gezondheids- en strafrechtelijke gegevens onder vallen. Hoe zit het met de Wams in combinatie met de AVG?

Het is natuurlijk van belang om te weten of de verwerking noodzakelijk is voor het aanbieden en uitvoeren van hulp. Gemeenten en andere organisaties mogen volgens de AVG niet zomaar persoonsgegevens verwerken, zij moeten een doel hebben voor deze verwerking. De introductie van de Wams verandert daar niks aan.

Ook na de introductie van de Wams blijft de AVG dus gewoon van toepassing bij verwerkingen van persoonsgegevens bij meervoudige problematiek.

Wat wil de Wams gaan regelen?

Vanuit de AVG dient er altijd een verwerkingsverantwoordelijke te zijn voor de verwerking van persoonsgegevens. Mede door het ontbreken van een duidelijke taak voor de integrale aanpak en de coördinatie bij meervoudige problematiek, is op dit moment niet duidelijk welke partij verantwoordelijk is voor de gegevensverwerking als meerdere partijen samenwerken in het kader van de integrale aanpak.

In het wetsvoorstel wordt de gecoördineerde aanpak van meervoudige problematiek expliciet als taak voor het College van Burgemeester en Wethouders verankerd. Daarnaast worden de juridische grondslagen voor de daarvoor benodigde gegevensverwerking geregeld.

De WAMS zorgt voor de juridische grondslag voor het domeinoverstijgend delen, verzamelen en verwerken van persoonsgegevens die momenteel nog ontbreekt. Het zorgt ervoor dat gegevensverwerking bij meervoudige problematiek geen belemmering meer is voor een integrale aanpak.

Een belangrijke voorwaarde voor het delen van gegevens is wel dat dit voor de hulp noodzakelijk is. Het gaat daarbij om mensen die gemeenten al in beeld hebben voor het aanbieden van hulp. De Wams is dus niet bedoeld om gegevens van alle mensen uit alle domeinen met elkaar te verbinden. En de wet regelt ook niet dat de gemeenten zelf een scan mogen uitvoeren om mensen die wellicht hulp nodig hebben, preventief in beeld te krijgen.

Wat betekent de Wams voor gemeenten?

Zoals gezegd is het streven om de Wams op 1 januari 2024 in werking te laten treden. Dit is echter nog wel afhankelijk van het verloop van de behandeling in de Tweede en Eerste Kamer. Daarnaast kunnen er nog wijzigingen worden voorgesteld t.o.v. het huidige wetsvoorstel in het wetgevingstraject.

Ondanks de behandeling in de beide kamers vraagt de Wams al wel vast enige voorbereiding van de gemeenten. Gemeenten moeten bijvoorbeeld werkinstructies opstellen, zodat medewerkers een goede leidraad hebben om te bepalen voor wie ze een integrale aanpak kunnen en mogen inzetten. Daarbij behoren ook duidelijke regels over de verwerking van persoonsgegevens en eisen aan de inrichting van het onderzoeksdossier.

Het duurt nog wel even voor de Wams in werking zal treden (op zijn vroegst 1 januari 2024), maar een goede voorbereiding is voor de Wams wel noodzakelijk.

Heeft u vragen over de Wams? Neem gerust contact met ons op.